Zoals eerder benoemd is een van de redenen dat vrouwen de pil slikken om de cyclus te reguleren. Ultiem reguleert de pil de cyclus niet; de cyclus wordt op onnatuurlijke wijze stilgelegd. Door de inname van synthetische hormonen wordt de aanmaak van bepaalde hormonen overgenomen. De pil sluit als het ware gesprek tussen de eierstokken en hersenen af. In dat licht is het verklaarbaar dat een vrouw, als ze na jaren stopt met het innemen, voor uitdagingen komt te staan ​​bij het herstellen van die verbinding.

Doordat de pil de aanmaak van bepaalde lichaamseigen hormonen stillegt, wordt het gebruik hiervan vanuit het perspectief van de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) gezien als een vorm van stagnatie. Volgens de TCM beïnvloedt de pil onder meer de werking van de lever. De lever is Chinees gezien onder andere verantwoordelijk voor de circulatie van Qi en Bloed. Vaak zie ik een zogenaamde “lever Qi stagnatie” als bijwerking van de pil. Langdurig pilgebruik kan leiden tot een zogenaamde “bloed leegte”.

Kort door de bocht heeft dit als effect dat de baarmoeder minder goed doorbloed en gevoed wordt. Dit kan op langere termijn je kinderwens negatief beïnvloeden en/of voor meer overgangsklachten zorgen.

In de praktijk zie ik dat dan ook geregeld. Vrouwen waarbij na het stoppen met de pil de menstruatie uitblijft terwijl de initiële klachten deels terugkomen. Of die een hele korte menstruatie hebben, waardoor je ervan uit kan gaan dat de opbouw van het baarmoederslijm niet voldoende is om een bevruchte eicel te voeden. Of die veel menstruatiepijn hebben, wat gepaard gaat met een heftig bloedverlies.

Ben ik dan absoluut tegen de pil of andere vormen van anticonceptie? Nee, dat ben ik niet! Ik vind dat vrouwen toegang moeten hebben tot alle vormen van anticonceptie, maar er moet een betere en bredere voorlichting komen omtrent de voor- en nadelen. Met aandacht voor de korte termijn, omdat vooral de lange termijneffecten vaak genegeerd worden.

Veel vrouwen zeggen me dat als ze vooraf hadden geweten welke effecten hormonale anticonceptie heeft, ze waarschijnlijk een andere keuze zouden hebben gemaakt.

De pil bestaat al een hele tijd, maar er is weinig gedaan met de vele bekende bijwerkingen die van het gebruik ervan bekend zijn. Ik vermoed dat farmaceutische bedrijven geen grote prikkels hebben om de pil te verbeteren.

In de jaren zestig is de pil voor het eerst geïntroduceerd en sindsdien – al meer dan een halve eeuw – klagen vrouwen over de bijwerkingen. Deze zorgen worden vaak weggewuifd. Ook hebben zowel studies als artsen ons in het verleden verteld dat wat we ervaren niet waar is. Gelukkig komt daar nu verandering in.

Pasgeleden verscheen het bericht in het nieuws dat het NHG in de herziene richtlijn voor huisartsen adviseert om de mogelijk psychische bijwerkingen van de pil te bespreken met hun patiënten. Tot nu toe was er in de richtlijn vooral aandacht voor tevredenheid over de pil en eventuele lichamelijke klachten. Sommige vrouwen ervaren echter ook psychische klachten door de pil, die lopen uiteen van stemmingswisselingen tot minder zin in seks.

De psychologische effecten van de pil zijn niet nieuw. In de bijsluiter van anticonceptiepillen wordt het vermeld. In een grootschalige Deense cohortstudie uit 2016, is er ook een link gelegd tussen het gebruik van hormonale anticonceptie en depressie als een mogelijk nadelig effect hiervan.

De pil heeft natuurlijk ook voordelen. Op mijn achttiende ben ik aan de pil gegaan. Het leek me ideaal. Ik kreeg als jonge vrouw een stukje vrijheid om het leven te ontdekken, zonder dat ik me zorgen hoefde te maken over een mogelijke zwangerschap.

Daarnaast zorgt de pil voor een regelmatige cyclus. Wat daarbij wel vergeten wordt, is dat een cyclus bij een jonge vrouw pas vanaf haar achttiende verjaardag min of meer regelmatig wordt.

Met de pil kan je kan zelf je cyclus regelen door je menstruatie over te slaan of uit te stellen. Ook verminderen PMS klachten vaak en is de bloeding minder pijnlijk en verlies je ook minder bloed. Een ander voordeel is dat de pil de groei van vleesbomen in de baarmoeder kan onderdrukken of vertragen en mildere vormen van endometriose onder controle houden. Zelfs verminderen sommige soorten van de pil hormoon-gerelateerde huidklachten.

Daarnaast blijkt dat sinds vrouwen aan de pil zijn er een grotere arbeidsparticipatie is, alhoewel daar vast ook andere oorzaken voor zijn.

Doordat vrouwen minder vaak zwanger zijn, zijn ook hun economische vooruitzichten verbeterd en is hun loon gestegen.

Vrouwen hebben door de pil meer vrijheid om het leven te leven dat ze willen.

Op mijn 23e ging ik een half jaar in het buitenland studeren. Ik zat in een stabiele relatie zat en mijn vriendje in Nederland bleef, besloot ik een half jaar met de pil te stoppen om mijn lichaam de kans te geven even tot rust te komen. Ik had de bescherming in die periode toch niet nodig en er kunnen best wat bijwerkingen optreden bij pilgebruik:

• gevoelige of gespannen borsten
• hoofdpijn
• psychische klachten
• stemmingsveranderingen of depressie
• libidoverlies
• misselijkheid
• gewichtstoename of vocht vasthouden
• doorbraakbloedingen
• verhoogde kans op trombose

In de praktijk hoor ik van vrouwen ook nog de volgende klachten, alhoewel die niet officieel als bijwerking vermeld worden: afgevlakte emoties, nachtzweten, droge keel, dorst, pijn in de onderrug, concentratieverlies, veranderd slaappatroon, hartkloppingen, meer honger, spierpijn & gewrichtspijn of een opgeblazen gevoel.

Andere mogelijke nadelen aan het gebruik van de pil zijn de volgende. Allereerst kan je de pil vergeten. Dan is de werking direct niet meer gegarandeerd. Ook beschermt de pil niet tegen soa’s.

Regelmatig hoor ik van cliënten dat ze door de pil juist meer last van acné krijgen in plaats van minder. Dat is dan weer afhankelijk van het soort pil dat je slikt.

Mijn lijf vond het heerlijk die 6 maanden zonder pil. Met de pil voelde ik me emotioneel veel meer afgevlakt. Zonder pil had ik het gevoel mezelf weer te worden. Ook vond ik het ook fijn om te zien hoe mijn cyclus zich in deze periode als vanzelf herstelde.

Toen ik na een half jaar weer terugkwam in Nederland, ben ik toch de pil weer gaan slikken. Binnen 5 dagen zat ik bij de huisarts met een lijst aan klachten. Ik had een fijne huisarts die zei:

Ook al staan een aantal klachten die je hebt niet op de lijst van mogelijke bijwerkingen, dan nog is het heel makkelijk om te ontdekken of er in jouw geval een verband is. Stop maar per direct met de pil. Zijn je klachten weg als sneeuw voor de zon, dan weet je het.

Ik heb zijn advies gevolgd en ben met de pil gestopt. De dag erna voelde ik me weer top. Ik ben nooit meer aan hormonale anticonceptie gegaan.

Helaas is de terugkeer naar een regelmatige cyclus niet voor iedereen weggelegd.

• Soms blijft de cyclus uit.
• Anderen hebben een onregelmatige cyclus.
• In een aantal gevallen komt er meer acné.
• Bij sommigen is er juist sprake van PMS of stemmingswisselingen.
• Vaak is de menstruatie ook zwaarder of pijnlijker, of komen er meer stolsels in voor.
• Soms is de menstruatie juist lichter en veel korter.

De werkzame stoffen in de pil zijn hormonen. Ze lijken op de hormonen die in je hypofyse en eierstokken aangemaakt worden tijdens je maandelijkse cyclus.

Waar je eigen hormonen zorgen voor de ontwikkeling en sprong van een eicel en de aanmaak van vruchtbaar baarmoederslijm, zorgen de hormonen in de pil er juist voor dat er géén eicel vrijkomt. Ze beïnvloeden ook het slijmvlies in je baarmoederwand, zodat een bevrucht eitje zich daar niet kan nestelen. Bovendien wordt het slijm in je baarmoederhals dikker, waardoor zaadcellen minder goed tot je baarmoeder kunnen doordringen, wat de kans op een bevruchting ook doet afnemen.

Je lichaamseigen hormonen worden dus ‘overruled’ door de synthetische hormonen die je neemt. Je lijf wordt als het ware voor de gek gehouden: door bepaalde hormoonniveaus te verhogen vindt er geen eisprong meer plaats.

De maandelijkse bloeding die tijdens de stopweek komt, lijkt op een menstruatie, maar is het niet. Het wordt ook wel onttrekkingsbloeding genoemd. Ze duurt minder lang dan een menstruatie; je verliest meestal minder bloed en je hebt meestal minder last van buikpijn.

Natuurlijk geldt het bovenstaande niet alleen voor de pil, maar ook voor andere vormen van hormonale anti-conceptie, zoals de hormoonspiraal.

Regelmatig krijg ik vrouwen in de praktijk die last hebben van stressklachten, concentratiestoornissen, niet lekker in hun vel zitten of zelfs last hebben van paniekaanvallen. Voor mezelf heb ik al een link gelegd met het hormoonspiraal omdat bij uitvragen naar de oorzaak en aard van de klachten, de grote gemene deler was dat de klachten zijn begonnen, of verergerd nadat er een hormoonspiraal is geplaatst. Van hun dokter hebben deze vrouwen altijd te horen gekregen dat er geen verband kon zijn, omdat de hormonen -ander dan bij de pil- slechts lokaal afgegeven zouden worden en daarom geen invloed in de rest van hun lijf zouden hebben.

Wat schetst nu mijn verbazing?

Het hormoonspiraaltje als anti conceptiemiddel heeft bij veel vrouwen mogelijk ongewenste bijwerkingen, concludeert het Erasmus MC in een onderzoek uit 2017. Uit dit onderzoek blijkt dat vrouwen met zo’n spiraaltje hogere cortisolwaarden hebben, een hogere hartslag tijdens stress testen hebben en in het algemeen hogere niveaus van haarcortisol hebben dan vrouwen die andere vormen van anticonceptie gebruiken. Langdurige chronische stress kan leiden tot psychische aandoeningen zoals depressie en concentratieproblemen.

Natuurlijk is het zo dat er meerdere mogelijk oorzaken kunnen zijn van bovengenoemde klachten. Dit kan gelegen zijn in andere chronische stress, vitaminetekort, een vermindering van de lever- of darmfunctie en blootstelling aan exogene oestrogenen zoals BPA (gevonden in plastic flessen of persoonlijke verzorgingsproducten, om er maar een paar te noemen).

De wijdverspreide aanname dat een hormoonspiraal alleen lokaal zou werken en daarom geen invloed heeft op de rest van het lichaam, is wat mij betreft niet evident en ook niet logisch: het lichaam is namelijk één groot terugkoppelingsmechanisme en iets wat in 1 deel van het lichaam gebeurt wordt wel degelijk aan een ander deel van het lichaam doorgegeven.

De M*re*a (naam mogen wij van de belangrijkste zoekmachine niet noemen) hormoonspiraal bevat een progestogeen [een hormoon dat dezelfde eigenschappen heeft als progesteron maar het niet is]: Levonorgestrel.

Westers gezien werkt het als volgt*:

“de M*re*a bevat een hormoon waarvan de werking op het baarmoederslijmvlies te vergelijken is met die van progesteron (een hormoon dat door het eigen lichaam wordt gemaakt). Levonorgestrel, het hormoon in deze hormoonspiraal, wordt continu toegediend en zorgt ervoor dat het endometrium in een rustfase komt zodat het niet meer reageert op oestrogenen (vrouwelijke hormonen die in de eierstokken worden aangemaakt). Daardoor wordt het baarmoederslijmvlies niet meer opgebouwd.” In de Chinese geneeskunde zeggen we dat als de functie van een orgaan wordt stil gelegd, het stagneert. Die stagnatie is van invloed op het totale systeem.

Dus als een hormoonspiraal alleen op lokaal niveau receptoren bindt, en daardoor een terugkoppeling aan de hersenen en bijnieren geeft dat er lokaal voldoende progesteron is, waardoor er ook niet meer op oestrogenen wordt gereageerd, ben je dan eigenlijk niet je hele hormoonstelsel voor de gek aan het houden? En zou het dan kunnen dat het lichaam daardoor in de stress schiet?

En door deze stress wordt ultimo het fight/flight systeem van ons autonome zenuwstelsel geactiveerd, wat mijns inziens best een verklaring zou kunnen zijn voor de aanwezigheid van verhoogde cortisolwaarden. Maar ja, ik kijk vanuit een holistisch perspectief, en gebruik het liefst mijn gezonde verstand. Ik kan het op dit moment alleen niet wetenschappelijk staven.

Desondanks raad ik vanuit mijn expertise als acupuncturist gespecialiseerd in vrouwengeneeskunde altijd aan om te overwegen de hormoonspiraal te verwijderen en te zien wat voor effect dat heeft. Een advies dat door onderzoeker Jurate Aleknaviciute ook wordt gegeven. De huidige richtlijn voor informatie over het hormoonspiraaltje moet volgens haar „dringend” herzien worden.

Het gros van mijn cliënten besluit de spiraal uiteindelijk te laten verwijderen en ziet met eigen ogen de verbetering. Tegelijkertijd ondersteun ik tijdens de consulten het lichaam weer om de systemen die door de werking van het hormoonspiraal tot stilstand zijn gelegd, weer op gang te brengen. Ook nemen we samen andere vormen van (natuurlijke) anti-conceptie door, waardoor het lichaam de kans krijgt om zelf het hormonaal evenwicht in het lichaam te herstellen.

Moraal van dit verhaal?

Laat je voorlichten. Gebruik de pil niet als een pleister op de wonde bij allerhande klachten, maar ga op zoek naar de oorzaak en reguleer je cyclus.

En gebruik je de pil als middel ter voorkoming van een zwangerschap: verdiep je dan in de andere mogelijkheden die er zijn. Neem mogelijke bijwerkingen serieus. En maak uiteindelijk een geïnformeerde beslissing waar jij op dat moment achter staat.

* (bijsluiter gevonden op www.healthcare.bayer.nl)