In het kort

De verbinding tussen lichaam en geest

Wat zijn de belangrijkste hormonen die een rol spelen rond de bevalling?

Conclusie

Over Jeroen

Endorfines

Oxytocine

Adrenaline

Melatonine

Prolactine

Over Jeroen

Affirmaties

Hypnobirthing

Endorfines zijn hormonen die je lichaam automatisch aanmaakt als je stress of pijn ervaart. Het zijn een soort natuurlijke pijnstillers en kalmeringsmiddelen. Omdat er tijdens een bevalling fysiek en geestelijk veel van je gevraagd wordt, maakt het lichaam op dat moment veel endorfines aan. Soms worden er zoveel aangemaakt dat je echt in een kalm soort roes komt te zitten, gelukzalig en helemaal in je eigen wereldje. Van de grote hoeveelheid endorfines die tijdens een natuurlijke bevalling worden aangemaakt, kun je na de geboorte nog even nagenieten. Daarom voel je je soms vlak na je bevalling vaak zo heerlijk euforisch: alsof je de hele wereld aankan.

Bij de ideale bevalling worden er genoeg endorfines aangemaakt om weinig pijn te hebben of om de pijn draaglijk te houden. Als je van tevoren voor pijnstilling kiest omdat je ervan uitgaat dat je de pijn niet aankunt, dan worden er veel minder natuurlijke endorfines aangemaakt. Het gevolg is o.a. dat je de natuurlijke pijnstilling mist en meestal ook het heerlijke gevoel na de bevalling. Want dat krijg je alleen met echte hormonen – the real stuff.

Oxytocine is misschien wel het bekendste hormoon dat een rol speelt bij de bevalling. Dat komt omdat het ook wel het liefdeshormoon of het hechtingshormoon wordt genoemd. Tijdens de bevalling wordt oxytocine aangemaakt, maar ook op momenten dat je liefde en nabijheid ervaart. Bijvoorbeeld tijdens het vrijen, bij een orgasme, tijdens een massage of bij knuffelen. Ook komt oxytocine vrij als mensen samen iets leuks doen en zich daarin verbonden voelen. Bij borstvoeding en huid op huid contact met de baby wordt oxytocine aangemaakt en dat geeft alweer aan dat borstvoeding veel meer is dan het overbrengen van alleen maar voedingsstoffen naar de baby. Borstvoeding is ook de overdracht van ‘emotionele voeding’, dus van de boodschap: Je bent welkom, we houden van je en het is veilig en warm hier. Het is de beste manier voor een baby om de stap te zetten van een ‘zachte’ geestelijke wereld naar de harde materiële wereld. Een baby kan dat niet op eigen kracht. De warmte, veiligheid en liefde van de moederborst is een heel belangrijke steun bij het ‘landen op aarde’ of zo je wilt, bij het incarneren. Als de borstvoeding onverhoopt niet lukt, zorg dan vooral voor heel veel huid op huid contact en veel warme liefde en aanraking. Veel liefde dus.

Het leuke van oxytocine is, dat deze emotionele functies gepaard gaan met heel noodzakelijke fysieke functies. Want oxytocine zorgt ervoor dat je weeën krijgt en door je (natuurlijke) weeën wordt er weer meer oxytocine aangemaakt. Zo ontstaat een proces waarin de weeën steeds sterker worden, tot de ontsluiting volledig is. Begrijp je nu waarom stress, onrust en kille ziekenhuislampen niet helpen om spontaan de weeën op gang te brengen en dat ze daarom in een ziekenhuis zo vaak kunstmatig op gang moeten worden gebracht? Het lijkt erop dat je weeën pas echt op gang komen en doorzetten als je omgeving veilig, warm en liefdevol is. Dat je kindje dan pas zegt: vooruit, ik waag het er maar op…
Na de bevalling zorgt oxytocine ervoor dat de baarmoeder samentrekt om de nageboorte (de placenta) naar buiten te werken. Het voorkomt vervolgens nog dat je te lang blijft bloeden. Bovendien zorgt het ervoor dat de borstvoeding op gang komt. Dat doet het in samenwerking met een ander hormoon, prolactine.

Als men in het ziekenhuis besluit dat de weeën opgewekt moeten worden, wordt kunstmatige oxytocine gegeven. Dat heeft een aantal nadelen. Het eerste is, dat men er dikwijls aan begint, terwijl je lichaam er nog niet aan toe is. Bijvoorbeeld als er geen medische indicatie is maar men simpelweg geen tijd heeft om jouw moment af te wachten. Thuis kun je rustig afwachten tot jij en je kindje er echt aan toe zijn, maar je kunt nu eenmaal niet zeven dagen lang een ziekenhuisbed bezet houden. Dan wordt een bevalling wat geforceerd en bepaalt niet de natuur het geboortemoment van je kindje, maar zijn het tijd, geld en beschikbaarheid van het personeel die de doorslag geven.

Daarnaast is kunstmatige oxytocine moeilijk te doseren, waardoor je soms teveel krijgt en in een uiterst vervelende weeënstorm terecht komt. Je lichaam is alle natuurlijke controle op dat moment kwijt. Er wordt je in het ziekenhuis wat al te makkelijk verteld dat het ‘inleiden’ een onschadelijke ondersteuning is van een natuurlijk proces. Het is dichter bij de waarheid dat het een natuurlijke bevalling op een ingrijpende manier verstoort. En begrijp dit allemaal niet verkeerd. Het is echt fijn dat we in noodsituaties een bevalling kunnen inleiden. Maar hoe vaak is er echt sprake van noodzaak en hoe vaak is het meer ‘voor het gemak’ van de artsen? Het begint er overigens steeds meer op te lijken dat ook de kinderen last kunnen hebben van de kunstmatig toegediende oxytocine.

Daarover lees je hier meer.

Adrenaline wordt ook wel het ‘fight or flight’ hormoon genoemd. Vroeger werd het aangemaakt wanneer je onderweg een beer tegenkwam of als een paar leden van een vijandige stam met speren achter je aan zaten. Het hormoon maakt je heel alert en klaar om te vechten of te vluchten. Nu, in onze tijd, maak je het aan als je iets heel spannends moet doen. Dat hoeft niet altijd bungyjumpen te zijn, het kan ook een optreden zijn of een rijexamen. Of je bent getuige van een ernstig verkeersongeluk of je valt met het vliegtuig in een luchtzak. Of je bent gewoon gestrest door veel te veel werk. Ook als je koud of hongerig bent of als je je opgelaten voelt, kun je adrenaline aanmaken.

Als je dit weet, kun je je voorstellen dat adrenaline ook aangemaakt wordt als je heel gestrest een bevalling ingaat. En dat is niet de bedoeling want adrenaline remt precies de hormonen die we hierboven besproken hebben en die zo belangrijk zijn voor de bevalling: endorfine en oxytocine. Als die hormonen geremd worden, dan stoppen de weeën bijvoorbeeld. Daardoor raak je nog meer gestrest en kom je in een vicieuze cirkel terecht van nog meer adrenaline, nog minder oxytocine, nog minder endorfine, meer pijn, nog minder weeën, nog meer stress etc.

Misschien wordt het je hiermee duidelijk waarom een ziekenhuisopname niet bevorderlijk is voor een fijne bevalling. Ze doen meestal echt wel hun best in het ziekenhuis en er ontstaan de laatste tijd meer poli’s waar men een rustige, warme sfeer probeert te creëren. Maar het blijft een ziekenhuis, een huis gericht op pathologie, en in vergelijking met een goed georganiseerde thuisbevalling is er méér geluid, méér licht, meer onrust, méér tijdsdruk, méér in en uitlopende mensen – dus minder privacy, en méér focus op alles wat er mis kan gaan. Allemaal factoren die je adrenalineniveau verhogen en een natuurlijke bevalling bemoeilijken. Dus wordt er sneller ingeleid, met onnatuurlijke weeën als gevolg, meer pijn, pijnstilling, minder oxytocine-aanmaak, moeilijker opgang komen van de borstvoeding, minder relaxte baby’s etc.

Bij een thuisbevalling kun je alles zo regelen dat de adrenaline aanmaak zo laag mogelijk is (door alle stressfactoren te verwijderen) en de oxytocine-aanmaak zo optimaal mogelijk is (door een warme, liefdevolle sfeer te creëren). Bevallen is een kwestie van overgave en vertrouwen. Dat is het belangrijkste waar je aan kunt werken, en daar kun je het beste al voor je zwangerschap mee beginnen. Want het heeft alles te maken met diepere thema’s als zelfvertrouwen en eigenliefde. En uiteindelijk is de manier waarop jij wilt bevallen dan waarschijnlijk niet eens meer de belangrijkste factor. Met of zonder bad, baarkruk of wat voor hulpmiddel ook, het allerbelangrijkste is dat jij je er het beste bij voelt, dat je je veilig voelt en dat  er een sfeer is van liefde, rust en vertrouwen waarin je je volledig kunt overgeven en je kindje kunt ‘loslaten’.

Vlak voor de geboorte is er trouwens wel een natuurlijke adrenaline-piek. Die zorgt ervoor dat je op het juiste moment er helemaal kunt zijn voor de baby. Je kindje zelf geniet vaak ook mee van deze piek, daarom is een baby vlak na de geboorte vaak zo alert en wakker.

Het is niet voor niets dat dieren het liefst in een donker hoekje bevallen. Niet alleen de rust en de privacy, maar ook het licht schijnt een belangrijke rol te spelen. Dat heeft iets met het hormoon melatonine te maken, het hormoon dat slaperig maakt. Wat precies de rol van melatonine is bij een bevalling, weet men nog niet, maar als je behoefte hebt aan weinig en gedempt licht, dan is daar dus waarschijnlijk een goede reden voor.

Prolactine is een hormoon dat bij de mens vooral een stimulerende werking op het borstklierweefsel heeft. Het zorgt voor groei van de borsten en stimuleert de melkproductie. Wanneer een baby borstvoeding krijgt, stimuleert hij door het zuigen de zenuwuiteinden in de tepelhof waardoor de aanmaak van prolactine wordt getriggerd. Deze reflex kan soms gebruikt worden als je na een pauze van een paar dagen de borstvoeding opnieuw wil opstarten. Zelfs bij adoptie is het wel gelukt om zo borstvoeding op gang te brengen. Soms hebben pasgeboren baby’s, jongetjes net zo goed als meisjes, een melkachtige afscheiding bij de tepels: zogenaamde heksenmelk. Dit wordt veroorzaakt door de prolactine die zij vlak voor de geboorte van de moeder hebben meegekregen.

Dankzij de wetenschap zijn er veel levens gered van baby’s en moeders die een eeuw geleden tijdens de bevalling nog overleden. Maar een bijverschijnsel van al die ontdekkingen, is dat we nu denken dat we het hele proces van de bevalling nu ook beter kunnen regelen, beheersen, sturen en controleren. En door dat typisch ‘mannelijke’ idee (van onze linker hersenhelft), zijn we in onze medische aanpak behoorlijk doorgeslagen.

Kijk naar de 56% van de bevallingen die in Brazilië via een keizersnee gebeuren. Dat is proberen te bevallen zonder risico’s, zonder pijn en ook zonder het bewust mee te willen maken. Maar bevallen is een uniek, typisch ‘vrouwelijk’ proces van de rechter hersenhelft, een proces van vertrouwen, overgave, loslaten. En ieder die wel eens een kind heeft geboren heeft zien worden, weet: Het is niks minder dan een wonder.

Hoe angstiger je bent, hoe meer je je focust op alles wat er mis kan gaan, des te meer je geneigd zult zijn om jouw bevalling en de verantwoordelijkheid daarvoor uit handen te geven aan artsen. Die zullen je wijzen op alle risico’s als je het niet op hun manier doet. De kunst is om bij jezelf te blijven. Om een rationele afweging te maken van die risico’s – ze niet ontkennen, maar reëel inschatten – en dat te plaatsen naast het vertrouwen dat je hebt in je eigen lichaam. En misschien wel groter: het vertrouwen in je eigen leven en de zinvolheid van de dingen die daarin gebeuren. Als je je denken en je gevoel met elkaar in evenwicht brengt, als je dus kiest vanuit je hart en je verstand, zul je altijd de juiste keuze maken. En dat hoeft echt niet altijd een natuurlijke thuisbevalling te zijn.